Contained in:
Book Chapter

Alle prese con l’ignoto. Un gioco di memory tra il Devisement dou monde e la sua traduzione latina vulgata

  • Carlo Giovanni Calloni

From the Crusades onward, passing through the Mongol invasion, the late-medieval culture increasingly came across animals, people, and nature unknown to the classical and Christian tradition. Among the works describing the otherness, the Devisement dou monde is the most famous and rich in insight. In its peculiar textual tradition, consisting of translations, it is possible to recognise an internal dialectic between the original text and its reworkings: after a first interpretation of the exotic, made by Marco Polo and Rustichello, a second one was suggested by individual translators. The article examines two specimina from the Latin version composed by Francesco Pipino, the identification of the roc with the griffin and that of the parrot with the epimachus.

  • Keywords:
  • Devisement dou monde,
  • Francesco Pipino,
  • roc,
  • epimachus,
  • ophiomachus,
+ Show More

Carlo Giovanni Calloni

Ca' Foscari University of Venice, Italy - ORCID: 0000-0003-1196-8773

  1. Al-Rawi, Ahmed. 2017. “A Linguistic and Literary Examination of the Rukh Bird in Arab Culture.” Al-‘Arabiyya 50: 105-17.
  2. Andreose, Alvise, e Giuseppe Mascherpa. 2024. “Il Devisement dou monde come problema filologico.” In Marco Polo. Storia e mito di un incontro con l’Asia, a cura di Samuela Simion, ed Eugenio Burgio, 131-63. Roma: Carocci.
  3. Aristotele. 2002. Aristotle, Historia Animalium. Book I-X, volume I, edited by David M. Balme. Cambridge: Cambridge University Press.
  4. Barbieri, Alvaro. 1999. Il Milione veneto. Ms. CM 211 della Biblioteca civica di Padova, a cura di Alvise Andreose, e Alvaro Barbieri. Venezia: Marsilio.
  5. Beavis, Ian C. 1988. Insects and Other Invertebrates in Classical Antiquity. Exeter: University of Exeter Press. DOI: 10.5949/liverpool/9780859892841.001.0001
  6. Benedetto, Luigi Foscolo. 1928. Introduzione a Il Milione di Marco Polo. Prima edizione integrale. Firenze: Olschki.
  7. Bertolucci Pizzorusso, Valeria. 2011. Scritture di viaggio. Relazioni di viaggiatori e altre testimonianze letterarie e documentarie. Roma: Aracne.
  8. Boese, Helmut. 1973. Thomas Cantimpratensis. Liber de natura rerum. Text, teil I. Berlin. New York: De Gruyter.
  9. Borghini, Alberto et alii. a cura di. 1983. Gaio Plinio Secondo, Storia Naturale. Antropologia e zoologia. Libri 7-11, volume II. Torino: Giulio Einaudi.
  10. Burgio, Eugenio. 2020. “Pipino traduttore del Devisement dou monde. Un esercizio di prima approssimazione.” In ‘Ad consolationem legentium’. Il Marco Polo dei Domenicani, a cura di Maria Conte, Antonio Montefusco, e Samuela Simion, 85-116. Venezia: Edizioni Ca’ Foscari. DOI: 10.30687/978-88-6969-439-4/005
  11. Burgio, Eugenio. 2024. “Le Asie di Marco Polo (descrivere le ‘diversità del mondo’).” In Marco Polo. Storia e mito di un incontro con l’Asia, a cura di Samuela Simion, ed Eugenio Burgio, 309-38. Roma: Carocci.
  12. Cardini, Franco. 1987. “I viaggi di religione, d’ambasceria e di mercatura fra XIII e XIV secolo.” In Minima Mediaevalia a cura di Franco Cardini, 235-92. Firenze: Arnaud.
  13. Chiesa, Paolo. 2024. “Le relazioni dei viaggi ad Tartaros (XIII-XIV secolo) fra tradizione letteraria ed esperienza diretta.” In Marco Polo. Storia e mito di un incontro con l’Asia, a cura di Samuela Simion, ed Eugenio Burgio, 43-61. Roma: Carocci.
  14. Cuvier, Georges. 1817. Le Règne animal distribué d’après son organisation pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée, tome I. Paris: Deterville [1816]. https://www.biodiversitylibrary.org/page/1844917#page/7/mode/1up (2024-05-30).
  15. Delmulle, Jeremy. 2015. “Le repas de Jean Baptiste au désert: sauterelles, crevettes ou écrevisses? Un petit texte exégétique inédit du Xe siècle.” Archivum Latinitatis Medii Aevi 73: 149-77.
  16. Draelants, Isabelle. 2023a. “Les insectes au Moyen Âge. Orientation bibliographique.” RursuSpicae 5 (en ligne). DOI: 10.4000/rursuspicae.2756
  17. Draelants, Isabelle. 2023b. “Aristote, Pline, Thomas de Cantimpré et Albert le Grand, entomologistes? Identifier chenilles, papillons et vers à soie parmi les vermes”. In Zoomathia. Learning Animals in Ancient and Medieval Cultures, a cura di Cristiana Franco, Marco Vespa, e Arnaud Zucker, 37-95. Siena: Università per Stranieri.
  18. Dutschke, Consuelo W. 1993. “Francesco Pipino and the manuscripts of Marco Polo’s Travels.” PhD diss. Los Angeles: University of California.
  19. Eusebi, Mario. 2018. Le Devisement dou monde. Testo secondo la lezione del codice fr. 1116 della Bibliothèque Nationale de France. Venezia: Edizioni Ca’ Foscari. DOI: 10.30687/978-88-6969-223-9.
  20. Gadrat-Ouerfelli, Christine. 2015. Lire Marco Polo au Moyen âge. Traduction, diffusion et réception du ‘Devisement du monde’. Turnhout: Brepols.
  21. [Gesnerius, Conradus]. 1555. Conradi Gesneri Historiae animalium liber III, qui est de avium natura, tomus III, Tiguri. https://archive.org/details/gri_33125010867691/page/n151/mode/2up (ultima consultazione: 07/10/2024).
  22. Grondeux, Anne e Franck Cinato. 2016. “Liber glossarum digital.” (en ligne) http://liber-glossarum.huma-num.fr (ultima consultazione: 07/10/2024).
  23. [Grynaeus, Simon]. 1532. Novus orbis regionum ac insularum veteribus incognitarum. Parisiis. https://www.digitale-sammlungen.de/en/view/bsb10200881?page=356 (ultima consultazione: 07/10/2024).
  24. Guéret-Laferté, Michèle. 1994. Sur les routes de l’empire mongol. Ordre et rhétorique des relations de voyage aux XIIIe et XIVe siècles. Paris: Honoré Champion.
  25. Hartog, François. 1980. Le miroir d'Hérodote. Essai sur la représentation de l'autre. Paris: Gallimard.
  26. Lagomarsini, Claudio. 2022. “‘Et ge ne sai pas le françois’. La traduzione degli zoonimi esotici in alcune bibbie romanze medievali.” Critica del testo 25, 1: 95-113.
  27. Library of Latin Texts: https://www.brepols.net/series/LLT-O (ultima consultazione: 07/10/2024).
  28. Lindsay, Wallace M. 1911. Isidori Hispalensis episcopi Etymologiarum sive originum Libri XX. Oxonii.
  29. Lunardi, Valentina. 2009. Lexicon Monacense anonymum. Firenze: Sismel.
  30. Lutz, Cora E. 1962. Remigii Autissiodorensis Commentum in Martianum Capellam. Libri I-II. Leiden: Brill.
  31. Menestò, Enrico. 1993. “Relazioni di viaggi e di ambasceria.” In Lo spazio letterario del Medioevo: il medioevo latino. La produzione del testo, a cura di Guglielmo Cavallo, Claudio Leonardi, ed Enrico Menestò, volume I, tomo II, 535-600. Roma: Salerno.
  32. Montesano, Marina. 2024. “Prima del Devisement dou monde.” In Marco Polo. Storia e mito di un incontro con l’Asia, a cura di Samuela Simion, ed Eugenio Burgio, 27-42. Roma: Carocci.
  33. Morard, Martin et alii. 2024. “Glossa ordinaria cum Biblia latina (Lv. Capitulum 11).” Sacra Pagina, IRHT-CNRS. https://gloss-e.irht.cnrs.fr/php/editions_chapitre.php?id=liber&numLivre=05&chapitre=05_11 (ultima consultazine: 07/10/2024).
  34. Ortus Sanitatis. 1491. Moguntiae. http://cudl.lib.cam.ac.uk/view/PR-INC-00003-A-00001-00008-00037/651 (ultima consultazione: 07/10/2024).
  35. Pastoureau, Michel. 2012. Bestiari nel Medioevo. Torino: Giulio Einaudi.
  36. PL (Patrologia Latina), CVIII. 1864. Rabani Mauri Expositiones in Leviticum, ed. Jacques P. Migne, coll. 245-0586C. Parisiis.
  37. Pontanus, Georgius procurante. 1601. Bartholomei Anglici De genuinis rerum coelestium, terrestrium et inferarum proprietatibus, libri 18. Francofurti. https://archive.org/details/bub_gb_dSwYHS99POwC/page/527/mode/2up (ultima consultazione: 07/10/2024).
  38. [Ravisius, Iohannis]. 1538. Ioannis Ravisii Textoris Nivernensis Officina, vel potius naturae Historia, tomus 2. Basileae. https://www.digitale-sammlungen.de/de/view/bsb10192338?page=341 (ultima consultazione: 07/10/2024).
  39. Reichert, Folker E. 1997. Incontri con la Cina. Milano: Biblioteca Francescana.
  40. Simion, Samuela. 2015. “Francesco Pipino O. F. P., Liber domini Marchi Pauli de Veneciis de condicionibus et consuetudinibus orientalium regionum.” https://risorse-esterne.edizionicafoscari.it/testi_completi/P_marcato-main.html (ultima consultazione: 07/10/2024).
  41. Simion, Samuela. 2020. “‘Gerarchie del riferibile’ nella redazione P del Devisement dou monde.” In ‘Ad consolationem lgentium’. Il Marco Polo dei Domenicani, a cura di Maria Conte, Antonio Montefusco, e Samuela Simion, 117-42. Venezia: Edizioni Ca’ Foscari. DOI: 10.30687/978-88-6969-439-4/006
  42. Stadler, Hermann herausgegeben von. 1920. Albertus Magnus. De animalibus, Zweiter Band. Münster: Asghendorffsche Verlagsbughhandlung. < http://albertusmagnus.uwaterloo.ca/Downloading.html> (2024-05-30).
  43. [Vincenzo de Beauvais]. 1624a. Bibliotheca mundi seu Speculum maioris Vincentii Burgundi. Tomus secundus, qui Speculum Doctrinale incscribitur. Duaci. https://archive.org/details/bub_gb_ruQnJqKJOC8C/page/n39/mode/2up (ultima consultazione: 07/10/2024).
  44. [Vincenzo de Beauvais]. 1624b. Bibliotheca mundi Vincentii Burgundi. Speculum quadruplex, naturale, doctrinale, morale, historiale. Tomus primus. Duaci. https://archive.org/details/bub_gb_6gtiTRkKt8IC/page/n810/mode/1up?view=theater (ultima consultazione: 07/10/2024).
  45. Wittkower, Rudolf. 1987. “Una meraviglia dell’Oriente in una incisione olandese: il Roc.” In Allegoria e migrazione di simboli, 181-7. Torino: Einaudi.
  46. Zambon, Francesco. 2001. L’alfabeto simbolico degli animali. Milano, Trento: Luni.
PDF
  • Publication Year: 2024
  • Pages: 119-130

XML
  • Publication Year: 2024

Chapter Information

Chapter Title

Alle prese con l’ignoto. Un gioco di memory tra il Devisement dou monde e la sua traduzione latina vulgata

Authors

Carlo Giovanni Calloni

Language

Italian

DOI

10.36253/979-12-215-0602-0.14

Peer Reviewed

Publication Year

2024

Copyright Information

© 2024 Author(s)

Content License

CC BY-SA 4.0

Metadata License

CC0 1.0

Bibliographic Information

Book Title

Hic abundant leones. Uomo e natura nei testi mediolatini e romanzi

Book Subtitle

Atti del Convegno dottorale, Università degli Studi di Siena (27-28 settembre 2023)

Editors

Caterina Bellenzier, Carolina Borrelli, Matteo Cesena, Giandomenico Tripodi

Peer Reviewed

Number of Pages

244

Publication Year

2024

Copyright Information

© 2024 Author(s)

Content License

CC BY-SA 4.0

Metadata License

CC0 1.0

Publisher Name

Firenze University Press, USiena Press

DOI

10.36253/979-12-215-0602-0

ISBN Print

979-12-215-0601-3

eISBN (pdf)

979-12-215-0602-0

Series Title

Studi di letterature moderne e comparate

Series ISSN

2975-0377

Series E-ISSN

2975-0229

0

Fulltext
downloads

0

Views

Export Citation

1,374

Open Access Books

in the Catalogue

2,545

Book Chapters

4,035,911

Fulltext
downloads

4,923

Authors

from 1037 Research Institutions

of 66 Nations

70

scientific boards

from 375 Research Institutions

of 44 Nations

1,256

Referees

from 382 Research Institutions

of 38 Nations