Contained in:
Book Chapter

Lettere dal carcere. Spazi di autobiografia nella poesia di Draconzio

  • Antonella Bruzzone

This study examines some of the ways in which Dracontius’ prison experience is represented and dramatized in his ‘prison writings’: Satisfactio, Epithalamium Ioannis et Vitulae (Romul. 7), De laudibus dei (last section of Book III). The account of the crucial event in the poet’s biography, the only one of which he substantially reports, moves within broad and general literary and scriptural clichés, but always keeping in mind as its main referent the Ovid of the Tristia and Epistulae ex Ponto. Dracontius conforms, in several respects and on several levels, his own story to that of Ovid’s exile, in texts in which real autobiography and literary autobiography, life and poetry end up coinciding.

  • Keywords:
  • Autobiography,
  • Late Antiquity,
  • Latin Literature,
  • Dracontius,
  • Satisfactio,
+ Show More

Antonella Bruzzone

University of Sassari, Italy - ORCID: 0000-0002-1013-194X

  1. Barton 2018 = The Pervigilium Veneris, a New Critical Text, Translation and Commentary by William M. Barton, London 2018.
  2. Bertrand-Dagenbach 1999 = C. Bertrand-Dagenbach, La prison, lieu d’effroi, in C. Bertrand-Dagenbach - A. Chauvot - M. Matter - J.-M. Salamito (edd.), Carcer. Prison et privation de liberté dans l’Antiquité classique, Actes du colloque de Strasbourg (5 et 6 décembre 1997), Paris 1999, pp. 211-219.
  3. Bertrand-Dagenbach 2004 = C. Bertrand-Dagenbach, La liberté dans la prison, in Bertrand-Dagenbach-Chauvot-Salamito-Vallancourt 2004, pp. 143-149.
  4. Bertrand-Dagenbach-Chauvot-Salamito-Vallancourt 2004 = C. Bertrand-Dagenbach - A. Chauvot - J.-M. Salamito - D. Vallancourt (edd.), Carcer II. Prison et privation de liberté dans l’Empire romain et l’Occident médiéval, Actes du colloque de Strasbourg (décembre 2000), Paris 2004.
  5. Bouquet 1982 = J. Bouquet, L’imitation d’Ovide chez Dracontius, in R. Chevallier (ed.), Colloque Présence d’Ovide, Paris 1982, pp. 177-187.
  6. Bouquet-Wolff 1995 = Dracontius, Œuvres, tome III, La tragédie d’Oreste. Poèmes profanes I-V, introduction par J. Bouquet et É. Wolff, texte établi et traduit par J. Bouquet, Paris 1995.
  7. Castagna 1997 = L. Castagna (ed.), Studi draconziani (1912-1996), contributi di L. Castagna, G. Galimberti Biffino, L. Galli, B. M. Mariano, Napoli 1997.
  8. Charlet 1997 = J.-L. Charlet, Die Poesie. Eine Dichtung im ästhetischen und gesellschaftlichen Spannungsfeld, in L. J. Engels - H. Hofmann (edd.), Neues Handbuch der Literaturwissenschaft, Bd. 4: Spätantike. Mit einem Panorama der byzantinischen Literatur, Wiesbaden 1997, pp. 495-564.
  9. Citroni Marchetti 2000 = S. Citroni Marchetti, Amicizia e potere nelle lettere di Cicerone e nelle elegie ovidiane dell’esilio, Firenze 2000.
  10. Clerici 1973 = E. Clerici, Due Poeti: Emilio Blossio Draconzio e Venanzio Fortunato, «Rendiconti dell’Istituto Lombardo. Classe di Lettere e Scienze Morali e Storiche» 107, 1973, pp. 108-150.
  11. Condorelli 2008 = S. Condorelli, Il poeta doctus nel V secolo d. C. Aspetti della poetica di Sidonio Apollinare, Napoli 2008.
  12. Consolino 1993 = F. E. Consolino, Il discorso autobiografico nella poesia latina tarda, in G. Arrighetti - F. Montanari (edd.), La componente autobiografica nella poesia greca e latina fra realtà e artificio letterario, Atti del Convegno (Pisa, 16-17 maggio 1991), Pisa 1993, pp. 209-228.
  13. Consolino 2000 = F. E. Consolino, Poesia e propaganda da Valentiniano III ai regni romanobarbarici (secc. V-VI), in F. E. Consolino (ed.), Letteratura e propaganda nell’Occidente latino da Augusto ai regni romanobarbarici, Atti del Convegno Internazionale (Arcavacata di Rende, 25-26 maggio 1998), Roma 2000, pp. 181-227.
  14. Cucchiarelli 2003 = La veglia di Venere, Pervigilium Veneris, introduzione, traduzione e note di A. Cucchiarelli, Milano 2003.
  15. De Man 1979 = P. de Man, Autobiography as De-facement, «MNL» 94, 1979, pp. 919-930.
  16. Díaz de Bustamante 1978 = J. M. Díaz de Bustamante, Draconcio y sus Carmina profana, estudio biográfico, introducción y edición crítica, Santiago de Compostela 1978.
  17. Falcone 2020a = M. J. Falcone, Some Observations on the Genre of Dracontius’ Satisfactio, in F. Hadjittofi - A. Lefteratou (edd.), The Genres of Late Antique Christian Poetry. Between Modulations and Transpositions, Berlin - New York 2020, pp. 125-138.
  18. Falcone 2020b = M. J. Falcone, A Poet and his Fault: Metaliterary Hints in Dracontius’ Satisfactio, in J. Hernández Lobato - Ó. Prieto Domínguez (edd.), Literature Squared. Self-Reflexivity in Late Antique Literature, Turnhout 2020, pp. 237-253.
  19. Falcone 2024 = M. J. Falcone, Tempora servare iussit et ipse Deus. Tempo, religione e potere nella Satisfactio di Draconzio, in Falcone-Schubert 2024, pp. 167-176.
  20. Falcone-Schubert 2024 = M. J. Falcone - C. Schubert (edd., con la collaborazione di E. Galfré), La Musa incatenata. Prigionia e arte dall’antichità all’età contemporanea, Roma 2024.
  21. Fielding 2017 = I. Fielding, Transformations of Ovid in Late Antiquity, Cambridge 2017.
  22. Filosini 2018 = S. Filosini, The Satisfactio: Strategies of Argumentation and Literary Models. The Role of Ovid, in F. E. Consolino (ed.), Ovid in Late Antiquity, Turnhout 2018, pp. 327-357.
  23. Fludernik 2019 = M. Fludernik, Metaphors of Confinement. The Prison in Fact, Fiction, and Fantasy, Oxford 2019.
  24. Fludernik 2024 = M. Fludernik, Introduzione. Letteratura e prigione - Prigione e letteratura: uno sguardo d’insieme e problemi teorici, in Falcone-Schubert 2024, pp. 43-58.
  25. Fontaine 1981 = J. Fontaine, Naissance de la poésie dans l’Occident chrétien. Esquisse d’une histoire de la poésie latine chrétienne du IIIe au VIe siècle, avec une préface de J. Perret, Paris 1981.
  26. Formicola 1998 = Pervigilium Veneris, introduzione, testo critico, traduzione, commento e Lexicon a cura di C. Formicola, Napoli 1998.
  27. Galasso 1995 = P. Ovidii Nasonis Epistularum ex Ponto liber II, a cura di L. Galasso, Firenze 1995.
  28. Galasso 2023 = Ovidio, Epistulae ex Ponto / Lettere dal Ponto, a cura di L. Galasso, testo latino a fronte, Milano 2008 (rist. Milano 2023, da cui si cita).
  29. Galfré 2017 = E. Galfré, Mirum e fides. Meraviglia vs. credibilità nelle opere ovidiane dell’esilio, «Studi Classici e Orientali» 63, 2017, pp. 187-218.
  30. Galfré 2023 = E. Galfré, Storia di un esule. L’evoluzione della poesia dell’esilio di Ovidio dai Tristia alle Epistulae ex Ponto, Stuttgart 2023.
  31. Galfré 2024 = E. Galfré, Voci romane dall’isolamento: Cicerone, Ovidio, Seneca, in Falcone-Schubert 2024, pp. 81-95.
  32. Galli Milić 2008 = Blossii Aemilii Dracontii Romulea VI-VII, a cura di L. Galli Milić, Firenze 2008.
  33. Galli Milić 2014 = L. Galli Milić, Le poète s’invite à la noce. L’écriture du moi dans deux épithalames latins tardifs (Dracontius, Romulea 6-7), in A. Delattre - A. Lionetto (edd.), La Muse de l’éphémère. Formes de la poésie de circonstance de l’Antiquité à la Renaissance, Paris 2014, pp. 265-278.
  34. Goldlust 2015 = B. Goldlust, La persona de Dracontius dans la Satisfactio: quelques réflexions sur la posture discursive du poète, in Wolff 2015a, pp. 243-256.
  35. Gualandri 1974 = I. Gualandri, Problemi draconziani, «Rendiconti dell’Istituto Lombardo. Classe di Lettere e Scienze Morali e Storiche» 108, 1974, pp. 872-890.
  36. Henke 2008 = R. Henke, Eskapismus, poetische Aphasie und satirische Offensive. Das Selbstverständnis des spätantiken Dichters Sidonius Apollinaris, in A. Arweiler - M. Möller (edd.), Vom Selbst-Verständnis in Antike und Neuzeit / Notions of the Self in Antiquity and Beyond, Berlin - New York 2008, pp. 155-173.
  37. Hernández Lobato 2012 = J. Hernández Lobato, Vel Apolline muto. Estética y poética de la Antigüedad tardía, Bern 2012.
  38. Hernández Lobato 2017 = J. Hernández Lobato, To Speak or Not to Speak. The Birth of a “Poetics of Silence” in Late Antique Literatur, in J. Elsner - J. Hernández Lobato (edd.), The Poetics of the Late Latin Literature, Oxford 2017, pp. 278-310.
  39. Kaufmann 2022 = H. Kaufmann, Identity in Latin Verse Autobiography, in L. Roig Lanzillotta - J. L. Brandão - C. Teixeira - Á. Rodrigues (edd.), Roman Identity, Turnhout 2022, pp. 71-90.
  40. Lechi 1993 = Publio Ovidio Nasone, Tristezze, introduzione, traduzione e note di F. Lechi, testo latino a fronte, Milano 1993.
  41. Lechi 2019 = F. Lechi, Scrivere a/per un nemico. Le elegie ovidiane a detrattori e falsi amici, in C. Battistella (ed.), Ovidio a Tomi: saggi sulle opere dell’esilio, Milano-Udine 2019, pp. 11-21.
  42. Luceri 2007 = Gli epitalami di Blossio Emilio Draconzio (Rom. 6 e 7), a cura di A. Luceri, Roma 2007.
  43. Luceri 2015 = A. Luceri, «Notus et ignotus desunt»: Draconzio e i suoi (presunti) amici, in Wolff 2015a, pp. 275-286.
  44. Luiselli 1992 = B. Luiselli, Storia culturale dei rapporti tra mondo romano e mondo germanico, Roma 1992.
  45. Merrills 2004 = A. H. Merrills, The Perils of Panegyric: The Lost Poem of Dracontius and its Consequences, in A. H. Merrills (ed.), Vandals, Romans and Berbers. New Perspective on Late Antique North Africa, Aldershot 2004, pp. 145-162.
  46. Montone 2014 = F. Montone, I rapporti di Sidonio Apollinare con l’imperatore Maioriano, con i barbari foederati... e con Ovidio, «Salternum» 32-33, 2014, pp. 29-37.
  47. Moussy 1985 = Dracontius, Œuvres, tome I, Louanges de Dieu, Livres I et II, texte établi, traduit et commenté par C. Moussy (Introduction et livre II) et C. Camus (livre I), Paris 1985.
  48. Moussy 1988 = Dracontius, Œuvres, tome II, Louanges de Dieu, Livre III. Réparation, texte établi et traduit par C. Moussy, Paris 1988.
  49. Natoli 2017 = B. A. Natoli, Silenced Voices. The Poetics of Speech in Ovid, Madison 2017.
  50. Onorato 2020 = M. Onorato, La parola e il silenzio. Echi dell’ultimo Ovidio in un dittico paratestuale sidoniano, in R. Poignault - H. Vial (edd.), Présences ovidiennes, Clermont-Ferrand 2020, pp. 221-245.
  51. Pohl 2019 = K. Pohl (ed.), Dichtung zwischen Römern und Vandalen. Tradition, Transformation und Innovation in den Werken des Dracontius. Mit einer Gesamtbibliographie des Dracontius, Stuttgart 2019.
  52. Pohl 2024 = K. Pohl, Imprigionato?! La prigione come metafora da Socrate attraverso Boezio fino ad Aratore, in Falcone-Schubert 2024, pp. 61-79.
  53. Privitera 1992 = T. Privitera, Note di lettura al Pervigilium Veneris, «Euphrosyne» n.s. 20, 1992, pp. 335-348.
  54. Privitera 2007 = T. Privitera, Terei puellae: metamorfosi latine, Pisa 2007.
  55. Privitera 2024 = T. Privitera, Amicle silente nella tarda antichità, in C. Formicola (ed.), Fervet opus. Per i primi sessant’anni di «Vichiana», Pisa-Roma 2024, pp. 357-365.
  56. Roberts 1989 = M. Roberts, The Jeweled Style. Poetry and Poetics in Late Antiquity, Ithaca, NY-London 1989.
  57. Rosati 1979 = G. Rosati, L’esistenza letteraria. Ovidio e l’autocoscienza della poesia, «Materiali e Discussioni per l’Analisi dei Testi Classici» 2, 1979, pp. 101-136.
  58. Rosati 2020 = G. Rosati, Microfisica del potere nelle opere ovidiane dell’esilio, in M. Möller (ed.), Excessive Writing. Ovids Exildichtung, Heidelberg 2020, pp. 97-107.
  59. Santelia 2023 = Sidonio Apollinare, Carmina minora, testo, traduzione e note a cura di S. Santelia, saggio introduttivo di S. Condorelli, Napoli 2023.
  60. Santini 2006 = G. Santini, Inter iura poeta: ricerche sul lessico giuridico in Draconzio, Roma 2006.
  61. Schetter 1990 = W. Schetter, Zur ‘Satisfactio’ des Dracontius, «Hermes» 118, 1990, pp. 90-117.
  62. Stoehr-Monjou 2011 = A. Stoehr-Monjou, L’expression de l’espace et du temps chez Dracontius: de l’expérience personnelle à la profession de foi Romaine, in C. Moussy (ed.), Espace et temps en latin, Paris 2011, pp. 205-208.
  63. Stoehr-Monjou 2015 = A. Stoehr-Monjou, Le rôle du poète dans la Carthage vandale d’après les épithalames de Dracontius (Romulea 7-6), in Wolff 2015a, pp. 259-274.
  64. Stoehr-Monjou 2018 = A. Stoehr-Monjou, Ovide dans l’œuvre profane de Dracontius: une influence paradoxale? Du microcosme du vers au macrocosme des poèmes, in Consolino 2018, pp. 359-412.
  65. Vollmer 1905 = Fl. Merobaudis reliquiae, Blossii Aemilii Dracontii carmina, Eugenii Toletani episcopi carmina et epistulae cum appendicula carminum spuriorum, edidit F. Vollmer, MGH AA, XIV, Berolini 1905.
  66. Wasyl 2003 = A. M. Wasyl, Ovidius heros. Epic elements in Ovid’s Tristia, «Classica Cracoviensia» 8, 2003, pp. 105-125.
  67. Wasyl 2023 = A. M. Wasyl, Etsi peccaui, sum tamen ipse tuus. O elegii pokutnej Drakoncjusza (i słówko o pojęciu: barokowa ‘elegia’ pokutna) / Etsi peccaui, sum tamen ipse tuus. On Dracontius’s Penitential Elegy, «Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae» 33, 2023, pp. 417-449.
  68. Wolff 1996 = Dracontius, Œuvres, tome III, Poèmes profanes VI-X. Fragments, texte établi et traduit par É. Wolff, Paris 1996.
  69. Wolff 1998 = É. Wolff, Dracontius revisité: retour sur quelques problèmes de sa vie et de son œuvre, in B. Bureau - Ch. Nicolas (edd., avec une préface d’H. Zehnacker), Moussyllanea. Mélanges de linguistique et de littérature anciennes offerts à Claude Moussy, Louvain-Paris 1998, pp. 379-386.
  70. Wolff 2004 = É. Wolff, Poeta inclusus: le cas de Dracontius, in Bertrand-Dagenbach-Chauvot-Salamito-Vallancourt 2004, pp. 123-128.
  71. Wolff 2015a = É. Wolff (ed.), Littérature, politique et religion en Afrique Vandale, Paris 2015.
  72. Wolff 2015b = É. Wolff, Dracontius: bilan et aperçus sur quelques problèmes de sa vie et de son œuvre, in Wolff 2015a, pp. 211-225.
  73. Wolff 2015c = É. Wolff, Retour sur les pièces 6 à 10 des Romulea de Dracontius, in Wolff 2015a, pp. 355-376.
PDF
  • Publication Year: 2025
  • Pages: 147-167

XML
  • Publication Year: 2025

Chapter Information

Chapter Title

Lettere dal carcere. Spazi di autobiografia nella poesia di Draconzio

Authors

Antonella Bruzzone

Language

Italian

DOI

10.36253/979-12-215-0676-1.14

Peer Reviewed

Publication Year

2025

Copyright Information

© 2025 Author(s)

Content License

CC BY-SA 4.0

Metadata License

CC0 1.0

Bibliographic Information

Book Title

In aula ingenti memoriae meae. Forme di autobiografia nella letteratura tardolatina

Book Subtitle

Atti dell’International Workshop - Siena, 13 e 14 giugno 2024

Editors

Filomena Giannotti, Daniele Di Rienzo

Peer Reviewed

Number of Pages

240

Publication Year

2025

Copyright Information

© 2025 Author(s)

Content License

CC BY-SA 4.0

Metadata License

CC0 1.0

Publisher Name

Firenze University Press, USiena Press

DOI

10.36253/979-12-215-0676-1

ISBN Print

979-12-215-0675-4

eISBN (pdf)

979-12-215-0676-1

eISBN (epub)

979-12-215-0677-8

Series Title

Studi di Antichistica

0

Fulltext
downloads

0

Views

Export Citation

1,396

Open Access Books

in the Catalogue

2,637

Book Chapters

4,368,481

Fulltext
downloads

5,023

Authors

from 1076 Research Institutions

of 66 Nations

69

scientific boards

from 381 Research Institutions

of 43 Nations

1,311

Referees

from 403 Research Institutions

of 38 Nations